با پیشرفت صنعت و لزوم اندازه گیری قطعات با دقت بالاتر از کولیس در سال1847 میلادی ژان پالمر فرانسوی وسیله اندازه گیری میکرومتر طراحی کرد که اساس آن به وسیله پیج و مهره ظریفی انجام می گرفت .میکرومتر، یا ریزسنج، ابزاری برای اندازه‌گیری طول با دقت زیاد است.میکرومتر برای اندازه‌گیری قطعاتی که بایستی دقیق تراشیده شوند به‌کار گرفته می‌شود. دقت میکرومتر به‌مراتب بیشتر از دقت کولیس‌هااست. میکرومترها ازنظر سیستم اندازه‌گیری مانند کولیس دو نوعند که آنها را میکرومترهای اینچی و میکرومترهای میلیمتری می‌نامند. میکرومتر از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌است، که عبارتند از: فک ثابت، فک متحرک، استوانهٔ مدرج و یا همان خط‌کش میکرومتر، پوستهٔ مدرج یا ورنیهٔ میکرومتر، و کمانی که برای گرفتن میکرومتر از آن استفاده می‌شود. در قسمت انتهایی میکرومتر یک جغجغه است و اهرمی که در هنگام اندازه‌گیری قفل می‌شود.

میکرومتر خارجی

میکرومتر خارجی به منظور اندازه گیری ابعاد خارجی قطعات کار با دقت 0/01 تا 0/001 میلیمتر مورد استفاده قرار می گیرد و معمولا آن را به صورت ورنیه ای ، عقربه دار و دیجیتال می سازند . میکرومتر خارجی فکی ثابت دارد که روی کمان آن نصب شده است فک متحرک آن میله پیچی است که در داخل سوراخ رزوه دار استوانه مدرج کار می کند فک متحرک را می توان در مواقع لزوم به وسیله اهرمی در موقعیت معین قفل کرد.

برای جلوگیری از سایش سطح فک های اندازه گیری ، سر آنها را از جنس فلزات سخت انتخاب می کنند . پوسته خارجی که قسمت مخروطی آن مدرج است ، به وسیله بوش مخروطی انتهای میله پیچ روی آن سوار می شود ، با گرداندن یک دور پوسته خارجی ، میله پیچ به همراه پوسته به اندازه گام پیچ حرکت طولی انجام می دهد .

برای جلوگیری از اعمال فشار بیش از حد فک ها به سطوح اندازه گیری ، در انتهای میله پیچ جغجغه ای تعیین شده است . این جغجغه در حالت عادی پوسته مدرج را می گرداند اما در اثر تماس با سطوح کار و اعمال فشار زیاد ، هرز کار می کند و نشان می دهد که فشار فکها به مطلوب رسیده است.

میکرومتر های خارجی را از نظر میدان اندازه گیری در اندازه های 25 - 0 ، 50- 25 ، 75 - 50 و .... میلیمتر می سازند . همراه با میکرومتر میله استانداردی وجود دارد که در تنظیم صفر میکرومتر ( کالیبره کردن میکرومتر ) از آن استفاده می شود .

لازم به توضیح است که سوراخ های روی کمان در میکرومتر های فوق به دلیل سبکی و جلوگیری از تغیر فرم ایجاد شده است همچنین به منظور افزایش میدان اندازه گیری میکرومتر ها ، فک های قابل تعویض پیش بینی شده است . با تعویض فک ثابت در این میکرومتر ها ، میدان اندازه گیری تغییر می کند .

در میکرومتر های میلیمتری معمولا گام پیچ 0/5 میلیمتر و تعداد تقسیمات روی پوسته آن 50 قسمت است که با توجه به رابطه فوق ، دقت اندازه گیری آن 0/01 میلیمتر است .

خواندن میکرومتر

برای خواندن میکرومتر ، ابتدا از روی درجه بندی غلاف در امتداد راستای لبه پوسته ، اندازه کامل یا 5/0 میلیمتر را می خوانیم . سپس از روی تقسیمات قسمت مخروطی پوسته ، مقابل خط افقی روی غلاف صدم های میلیمتر را تعیین کرده و آنها را با هم جمع می کنیم

میکرومتر های خارجی ورنیه دار با دقت 0.001 و0.002 میلیمتر نیز وجود دارد که آنها مقابل درجه بندی پوسته ، ورنیه ای روی غلاف یا پوسته در نظر گرفته شده است آین ورینه ، خواندن اندازه با دقت بالا را امکان پذیر می سازد .

روش کار با میکرومتر:

همانگونه که گفته شد، مقیاس اندازه‌گیری در میکرومتر می‌تواند اینچ یا میلی‌متر باشد. اندازهٔ طول خط‌کش میکرومتر به‌صورت ۲۵ میلی‌متر، ۲۵ میلی‌متر است. این به آن معنی است که این نوع میکرومتر از مقدار صفر تا ۲۵ میلی‌متر را اندازه می‌گیرد. نوع دیگر از ۲۵ تا ۵۰ میلی‌متر را اندازه می‌گیرد. به‌همین‌ترتیب، سایر اندازه‌ها با میکرومتر مناسب آن محدوده اندازه‌گیری می‌شوند.

خواندن میکرومتر:

اگر به خط‌کش میکرومتر توجه شود، دیده می‌شود که دارای یک خط افقی است. یک‌سری تقسیم‌بندی بالای خط افق است و یک‌سری زیر خط افق است. تقسیم‌بندی‌ای که بالای خط افق است فاصلهٔ بین آنها یک میلی‌متر است، و تقسیم‌بندی‌ای که زیر خط افق است فاصلهٔ بین آنها نیم میلی‌متر می‌باشد. استوانه‌ای مدرج وجود دارد که روی خط‌کش اصلی ما حرکت می‌کند، معمولاً میکرومترها با دقت ۰/۰۱ میلی‌متری ساخته می‌شوند. اگر دقت کنیم، می‌بینیم که روی ورنیه از صفر تا ۵۰ قسمت مساوی تقسیم‌بندی شده‌است.

حال فرض می‌کنیم قطعه‌ای را اندازه‌گیری کردیم و می‌خواهیم اندازهٔ آن را بخوانیم، برای خواندن میکرومتر به‌این‌صورت عمل می‌کنیم که به آخرین خط، خط‌کش که از زیر ورنیه مشخص است، دقت می‌کنیم. این اندازه اندازهٔ اصلی ما است. برای به‌دست آوردن مقدار خُردهٔ آن، توجه می‌کنیم که کدام خط ورنیه رو‌به‌روی خط، خط‌کش به‌صورت کامل قرار گرفته‌است.

• هنگام استفاده از میکرومتر به نکاتی بايد توجه کرد:
- در زمان خواندن میکرومتر بايد درست مقابل چشمان قرار دهیم.
- در زمانی که ما قطعه‌ای را در بین دو فک متحرک و ثابت قرار می‌دهیم، و اندازه می‌گیریم به‌وسیلهٔ دست استوانهٔ مدرج را می‌چرخانیم تا با قطعهٔ کار، تماس پیدا کند، و وقتی تماس پیدا کرد، بقیهٔ کار را با جغجغه انجام می‌دهیم.